مقاله حاضر، که توسط واحد تولید محتوای دندانپزشکی پرستیژ تهیه گردیده است، به بررسی جامع و تخصصی اقدام پیشگیرانه و درمانی جرم گیری دندان می‌پردازد. سلامت دهان و دندان به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت عمومی بدن، نیازمند مراقبت‌های منظم و اصولی است. یکی از ارکان اصلی این مراقبت‌ها، حذف پلاک میکروبی و رسوبات کلسیفیه (جرم) از سطوح دندانی است. با وجود باورهای نادرست رایج، جرم گیری دندان یک فرآیند علمی و ضروری برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های لثه و حفظ سلامت دندان‌ها در بلندمدت محسوب می‌شود. این مقاله با هدف ارائه اطلاعات دقیق و رفع ابهامات پیرامون جرم گیری دندان نوشته شده است.
جرم گیری دندان چیست؟
اقدام درمانی جرم گیری دندان به فرآیند حذف رسوبات سخت‌شده (جرم یا تارتار/Calculus) و پلاک باکتریایی از سطوح دندانی، هم در نواحی بالای خط لثه (سوپراجینجیوال) و هم در نواحی زیر خط لثه (ساب‌جینجیوال)، اطلاق می‌شود. پلاک، لایه‌ای نرم، چسبنده و عمدتاً بی‌رنگ متشکل از باکتری‌ها و بقایای مواد غذایی است که با رعایت بهداشت دهان (مسواک و نخ دندان) قابل حذف می‌باشد. در صورت عدم حذف مؤثر پلاک، این لایه با املاح معدنی موجود در بزاق ترکیب شده و به رسوبی سخت به نام جرم یا تارتار تبدیل می‌شود که دیگر با روش‌های معمول بهداشتی قابل برداشت نیست. هدف اصلی جرم گیری دندان بازگرداندن سلامت لثه و پیشگیری از پیشرفت بیماری‌های پریودنتال از طریق حذف این عوامل بیماری‌زا است.
علت تشکیل جرم دندان چیست؟
علت تشکیل جرم دندان فرآیندی چندعاملی است که مهم‌ترین آن‌ها تجمع پلاک باکتریایی به دلیل عدم رعایت صحیح و منظم بهداشت دهان و دندان می‌باشد. علاوه بر این، ترکیبات بزاق افراد از نظر میزان یون‌های کلسیم و فسفات و همچنین pH می‌تواند بر سرعت معدنی شدن پلاک تأثیرگذار باشد. سایر عوامل دخیل در علت تشکیل جرم دندان شامل رژیم غذایی غنی از کربوهیدرات‌ها، استعمال دخانیات، خشکی دهان (کاهش اثر پاک‌کنندگی بزاق)، نامرتبی دندان‌ها (ایجاد نواحی با دسترسی دشوار برای تمیز کردن) و برخی شرایط سیستمیک یا مصرف داروهای خاص است.
مراحل جرم گیری دندان
جرم گیری دندان و پلنینگ ریشه را می توان در مطب دندانپزشکی به عنوان یک روش سرپایی انجام داد. البته ممکن است لازم باشد بسته به شدت بیماری، یک یا چند جلسه برای این عمل برنامه ریزی کنید. دندانپزشک شما ممکن است نیاز به استفاده از بی حسی موضعی برای کاهش درد در این روش نداشته باشد. اگر نگران درد هستید، این موضوع را با دندانپزشک خود در میان بگذارید. دندانپزشک شما ابتدا جرم گیری دندان را انجام می دهد. این کار شامل تراشیدن پلاک از روی دندان‌ها و هر جرم بزرگی است که بین دندان‌ها و لثه‌ها ایجاد شده است. سپس دندانپزشک شما روت پلنینگ را انجام می دهد. او با استفاده از ابزار جرم گیری، ریشه های دندان را صاف می کند. این نرم کننده به لثه ها کمک می کند تا دوباره به دندان هایتان بچسبند.
دندانپزشک شما همچنین ممکن است بسته به سلامت دندان ها و لثه ها، درمان های بیشتری را توصیه کند. همچنین ممکن است از عوامل ضد میکروبی در دهان شما استفاده کند یا آنتی بیوتیک های خوراکی را تجویز کند تا به بهبودی سریع تر کمک کند. دندانپزشک همچنین ممکن است فرآیندی را انجام دهد که در آن داروهای اضافی مستقیماً در لثه‌های شما تجویز می‌شود تا به تصحیح اثرات منفی پریودنتیت طولانی‌مدت یا کاهش احتمال عفونت پس از عمل کمک کند. ابزارهای سنتی معمولاً برای انجام این روش استفاده می‌شوند، از جمله جرم‌گیر و کورت. اما ابزارهای دیگری مانند لیزر و دستگاه های اولتراسونیک برای جرم گیری دندان نیز وجود دارد. دندانپزشک همچنین ممکن است ضدعفونی کامل دهان را توصیه کند. مطالعه‌ای در سال 2012 به این نتیجه رسید که ابزارها و روش‌های جدید برای جرم گیری دندان و پلنینگ ریشه مؤثرتر از روش‌های سنتی نیستند.
جرم گیری دندان هر چند وقت یکبار لازم است؟
تعیین فواصل زمانی جرم گیری دندان بهینه برای هر فرد به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی‌توان یک نسخه واحد برای همگان ارائه داد. توصیه عمومی برای افراد با سلامت دهان و دندان مطلوب و رعایت بهداشت مناسب، انجام جرم گیری و معاینه دوره‌ای هر 6 ماه یکبار است. با این حال، فواصل زمانی جرم گیری دندان ممکن است بر اساس عواملی چون سرعت تشکیل جرم، سابقه بیماری پریودنتال، وضعیت بهداشت دهان، استعمال دخانیات، شرایط پزشکی خاص و توصیه‌های دندانپزشک معالج، به دوره‌های کوتاه‌تر (هر 3 یا 4 ماه) یا طولانی‌تر (سالیانه) تغییر یابد.
آیا جرم گیری دندان درد دارد؟
درد ناشی از جرم گیری دندان یکی از نگرانی‌های رایج بیماران است. در شرایط عادی و در صورت سلامت نسبی لثه‌ها، جرم گیری معمولاً بدون درد یا با حداقل ناراحتی (مانند حس لرزش یا فشار) همراه است. درد ناشی از جرم گیری دندان ممکن است در موارد التهاب شدید لثه، تحلیل لثه و یا تجمع بسیار زیاد و عمیق جرم در نواحی زیر لثه‌ای، بیشتر احساس شود. با این حال، با استفاده از تکنیک‌های ملایم و در صورت لزوم، به‌کارگیری بی‌حسی موضعی (ژل یا تزریق)، این ناراحتی کاملاً قابل کنترل است.
هزینه جرم گیری دندان
هزینه جرم گیری دندان به عوامل مختلفی از جمله میزان جرم موجود، پیچیدگی فرآیند (نیاز به جرم گیری زیر لثه‌ای)، استفاده از تکنیک‌های خاص، موقعیت جغرافیایی مرکز درمانی و تعرفه‌های رایج بستگی دارد. اگرچه ممکن است هزینه‌ای اولیه به نظر برسد، اما هزینه جرم گیری دندان باید به عنوان یک سرمایه‌گذاری در سلامت دهان و دندان و پیشگیری از هزینه‌های به مراتب سنگین‌تر درمان بیماری‌های پیشرفته لثه، پوسیدگی‌های وسیع و جایگزینی دندان‌های از دست رفته در آینده، در نظر گرفته شود.
فواید جرم گیری دندان
فواید جرم گیری دندان بسیار فراتر از جنبه‌های زیبایی‌شناختی آن است و به عنوان یک سرمایه‌گذاری مهم در سلامت دهان و کل بدن تلقی می‌شود. مهم‌ترین فواید جرم گیری دندان شامل پیشگیری و کمک به درمان بیماری‌های لثه (ژنژیویت و پریودنتیت)، کاهش ریسک پوسیدگی دندان، رفع بوی نامطبوع دهان (هالیتوزیس)، بهبود ظاهر لبخند از طریق حذف لکه‌های سطحی، امکان تشخیص زودهنگام سایر مشکلات دهان و دندان، و کمک به حفظ سلامت عمومی بدن از طریق کاهش بار باکتریایی و التهاب مزمن ناشی از بیماری‌های لثه می‌باشد.
تاثیر جرم گیری بر سفیدی دندان
تاثیر جرم گیری بر سفیدی دندان عمدتاً به حذف لکه‌ها و رسوبات خارجی که بر روی سطح دندان تجمع یافته‌اند، محدود می‌شود. این فرآیند با پاکسازی پلاک، جرم و لکه‌های ناشی از مصرف مواد رنگی (مانند چای، قهوه، دخانیات)، منجر به آشکار شدن رنگ طبیعی دندان و ظاهری تمیزتر، براق‌تر و در نتیجه روشن‌تر می‌شود. با این حال، باید توجه داشت که تاثیر جرم گیری بر سفیدی دندان مشابه فرآیندهای شیمیایی سفید کردن دندان (بلیچینگ) که رنگدانه‌های داخلی دندان را تغییر می‌دهند، نیست و رنگ ذاتی دندان را تغییر نمی‌دهد.
پیشنهاد ویژه: آیا جرم گیری دندان را سفید میکند؟
مراقبت‌های بعد از جرم گیری دندان
رعایت مراقبت‌های بعد از جرم گیری دندان به حفظ نتایج حاصله و کاهش ناراحتی‌های احتمالی کمک میکند. توصیه‌های کلی مراقبت‌های بعد از جرم گیری دندان شامل اجتناب از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های رنگ‌زا، بسیار سرد، بسیار گرم یا اسیدی در 24 ساعت اول، رعایت دقیق و صحیح بهداشت دهان و دندان (مسواک با برس نرم و نخ دندان)، استفاده از خمیردندان‌های ضد حساسیت در صورت بروز حساسیت موقت، و پیگیری معاینات دوره‌ای طبق توصیه دندانپزشک می‌باشد.
بایدها و نبایدهای بعد از جرم گیری دندان در 24 ساعت اولیه به شرح جدول زیر است:
| بایدها (توصیه می‌شود) ✅ | نبایدها (پرهیز شود) ❌ |
| مصرف آب فراوان | مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های رنگ‌زا |
| مصرف غذاهای نرم و با دمای متعادل | مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های بسیار سرد یا گرم |
| استفاده از خمیردندان ضد حساسیت (در صورت نیاز) | مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های بسیار اسیدی |
| مسواک زدن ملایم با برس نرم | استعمال دخانیات |
| ادامه استفاده از نخ دندان (با ملایمت) | استفاده از دهانشویه‌های الکلی (مگر با تجویز) |
رعایت این بایدها و نبایدهای بعد از جرم گیری دندان به کاهش حساسیت و حفظ تمیزی دندان‌ها کمک میکند.
حساسیت بعد از جرم گیری دندان
بروز حساسیت بعد از جرم گیری دندان به تغییرات دما یا لمس، پدیده‌ای نسبتاً شایع و معمولاً موقتی است. علل اصلی حساسیت بعد از جرم گیری دندان شامل برداشته شدن لایه پوشاننده جرم از روی نواحی حساس طوق دندان یا سطوح ریشه (در صورت وجود تحلیل لثه) و التهاب خفیف و گذرا ناشی از تمیز کردن نواحی زیر لثه‌ای است. این حساسیت معمولاً طی چند روز تا حداکثر دو هفته به طور خود به خود برطرف می‌شود. استفاده از خمیردندان‌های ضد حساسیت می‌تواند به تسریع این روند کمک کند.
عوارض جرم گیری دندان
خطر جرم گیری دندان حداقل است. ممکن است به دنبال این روش در معرض خطر عفونت قرار بگیرید، بنابراین دندانپزشک شما ممکن است یک آنتی بیوتیک یا دهانشویه مخصوص را برای چند روز یا چند هفته تجویز کند.
پیشنهاد ویژه: آشنایی کامل با مضرات جرم گیری دندان
تاثیر جرم گیری بر مینای دندان
بررسی تاثیر جرم گیری بر مینای دندان نشان می‌دهد که این فرآیند در صورت انجام صحیح توسط فرد متخصص، هیچ‌گونه آسیب یا نازک‌شدگی قابل توجهی در مینای سالم ایجاد نمی‌کند. ابزارهای اولتراسونیک و دستی برای حذف رسوبات کلسیفیه (جرم) طراحی شده‌اند که پیوند ضعیف‌تری نسبت به ساختار کریستالی مینا دارند. مرحله پولیش نیز تنها لایه‌ای میکروسکوپی از سطح را صیقلی میکند. بنابراین، تاثیر جرم گیری بر مینای دندان عمدتاً پاکسازی و حذف عوامل مضر است، نه آسیب‌رسانی.
آیا جرم گیری دندان ضروری است؟
نگهداری منظم پریودنتال بسیار موثر است و جرم گیری و پلنینگ دندان گزینه خوبی برای افرادی است که بیماری لثه و سایر مشکلات دندانی دارند یا در معرض خطر بالایی هستند. اگر آسیب قابل توجهی به دندان ها وارد شده است، سیگاری هستید یا دیابت دارید، ممکن است اثربخشی درمان شما را تحت تاثیر قرار دهد و باید قبل از آن با دندانپزشک صحبت کنید. جرم گیری دندان همچنین می‌تواند خطر نیاز به درمان بیشتر را کاهش دهد که احتمالا شامل درمان‌های فشرده‌تر، ناراحت‌کننده‌تر و گران‌تر به عنوان جایگزین باشد، مانند کانال ریشه، کشیدن دندان و نیاز به قرار دادن روکش‌ها. پس از جرم گیری دندان و روت پلنینگ، در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، فوراً با دندانپزشک خود تماس بگیرید:
- بدتر شدن درد
- لثه آنطور که انتظار می رود بهبود نیافته
- تب داشتن
همچنین ممکن است برای چند روز پس از عمل، درد و حساسیت لثه‌ها را تجربه کنید. هر گونه عوارض جانبی این روش باید ظرف چند هفته از بین برود. اگر از بین نرفت، با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
آیا کودکان به جرم گیری دندان نیاز دارند؟
نیاز کودکان به جرم گیری دندان مشابه بزرگسالان نیست. تشکیل جرم سخت (تارتار) در کودکان، به‌ویژه در سنین پایین، کمتر شایع است. با این حال، تجمع پلاک باکتریایی همچنان می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان‌های شیری و دائمی و التهاب لثه شود. بنابراین، اگرچه نیاز کودکان به جرم گیری دندان به معنای حذف تارتار کمتر مطرح است، اما معاینات منظم دندانپزشکی، آموزش بهداشت دهان و دندان، و تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها (شامل بروساژ و حذف پلاک) برای پیشگیری از مشکلات آتی، بسیار ضروری است.
چرا دندان برخی افراد سریع‌تر جرم می‌گیرد؟
عوامل موثر بر سرعت تشکیل جرم در افراد مختلف متفاوت است. علاوه بر کیفیت و کمیت رعایت بهداشت دهان و دندان که مهم‌ترین عامل قابل کنترل است، عوامل موثر بر سرعت تشکیل جرم شامل ویژگی‌های فردی بزاق (مانند غلظت یون‌های کلسیم و فسفات، pH و ظرفیت بافری)، رژیم غذایی (مصرف کربوهیدرات‌ها)، استعمال دخانیات، خشکی دهان، نامرتبی دندان‌ها (ایجاد نواحی با دسترسی دشوار) و برخی عوامل سیستمیک می‌باشد. شناسایی این عوامل توسط دندانپزشک به تنظیم فواصل جرم گیری کمک میکند.
کلینیک دندانپزشکی پرستیژ در قلب کامرانیه، با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا و تیمی مجرب از متخصصین، تجربه‌ای بی‌نظیر از مراقبت‌های دندانپزشکی را برای شما به ارمغان می‌آورد. ما در کلینیک پرستیژ به ارائه خدمات جامع دندانپزشکی از جمله ارتودنسی، ایمپلنت، زیبایی و ترمیمی افتخار می‌کنیم. اولویت ما سلامت و رضایت بیماران است و با محیطی مدرن و آرامش‌بخش، لبخندی زیبا و ماندگار را برای شما فراهم می‌کنیم. تجربه‌ای متفاوت از دندانپزشکی را در کلینیک پرستیژ تجربه کنید!
